Ауаның ластануынан пайда болатын аурулар
Заболевания, вызываемые загрязненным воздухом 08.10.2019

Қоршаған табиғи орта проблемаларының арасында атмосфералық ауа проблемасы ерекше орын алады. Адам қызметінің нәтижесінде атмосфераға әртүрлі антропогендік заттардың көп саны түседі, бұл ауа ортасының химиялық құрамының өзгеруіне әкеледі.

Әсер ету ауқымы бойынша бұл проблемада жергілікті ластануды бөліп көрсетуге болады, аймақтық және жаһандық ауқымдағы ластанулар. Жергілікті ластану қалалар, өнеркәсіптік аудандар үшін маңызды проблема болып табылады. Негізінен қала аймақтарында ластанудың үш көзі бар-өнеркәсіп, тұрмыстық қазандық және автокөлік. Ластанудың ең маңызды деңгейі күкірттің қос тотығы, азот тотығы, шаң және көміртек бойынша белгіленеді. Бұл ластанулардың үлесі 85% - ға жетеді. Қалған саны ерекше кәсіпорындардың жұмысымен байланысты заттардың үлесіне келеді. Оларға: күкірт сутегі, хлор, күкірт көміртегі, аммиак және фтордың қосылыстары жатады.

Біздің денсаулығымыз тыныс алатынымызға байланысты. Адам дереу ауаны ластайтын зиянды заттардың әсерін сезінбеуі мүмкін. Көміртек тотығы немесе улы газ дәмі де, түсі де, иісі де жоқ. Сонымен қатар, біртіндеп гемоглобинге жиналып, көміртегі тотығы оттегінің қанға түсуіне кедергі жасайды. Бұл заттың жоғары концентрациясы жүрек салына дейін ауыр зардаптарды тудыруы мүмкін. Жиі кездесетін азот оксиді, иісі мен түсі жоқ, өте улы. Бұл газ мұнай мен көмірді жағу кезінде үлкен мөлшерде бөлінеді. Азот оксиді шығарындыларының негізгі көзі өнеркәсіптік және химиялық кәсіпорындар болып табылады. Азот оксидінің адамға әсері тыныс алу мүшелерінің тітіркенуінен көрінеді. Бұл газ өкпенің ісінуін және артериялардың кеңеюін тудырады. Тіпті оның аздаған концентрациясы бронх ауруы мен басқа да осыған ұқсас ауруларға әкеледі.

Адамға тағы бір жағымсыз әсерді қорғасын тигізеді. Бұл зат негізінен бензинмен жұмыс істейтін моторларда жанудың толық жанбауы салдарынан атмосфераға түседі. Қорғасын ағзасының біртіндеп жиналуы жүйке бұзылыстарын, анемияны және соқырлықты тудырады. Қорғасынмен жіті улану гемоглобин синтезінің бұзылуына, бүйрек ауруларына әкеледі. Бензинді және дизельді моторлардың жұмысы кезінде көміртектер түзіледі. Бұл заттар шырышты қабықтың тітіркенуін тудырады және тыныс алуды қиындатады. Сондай-ақ, қалалардың Ауа ортасының ластануына байланысты халықта психосоматикалық бұзылулар пайда болуы мүмкін: әлсіздік және шашыраңқы, ұйқының бұзылуы.

Ауаның ластануына ауа ортасында шаңның жиналуы да жатады. Ол күлге бай қатты жанғыш жағу кезінде түседі. Атмосфералық аэрозольдардың шоғырлануы нәтижесінде, әсіресе ірі қалалардың үстінен күн сәулесі мен ультракүлгін сәулелерге арналған атмосфераның ашықтығы айтарлықтай төмендейді. Осыдан УК тапшылығы пайда болуы мүмкін. Ультракүлгін сәулелендіру адамның қалыпты өмір сүруінің міндетті шарты болып табылады. Ол адам терісінде микроорганизмдерді өлтіреді.

Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, мынадай сұрақ туындайды: Күнделікті өмірде ауадағы зиянды заттардың ағзаға зиянды әсерін қалай азайтуға болады? Ол үшін кейбір ережелерді ұстану керек: ең алдымен мұрын дем алуды үйрену керек, көптеген кірпікшелері бар мұрынның шырышты қабығы шаң мен микробтардың көп бөлігін жинайды, оларды өкпеге өткізбей. Қала көшелерінде, автомагистральдарға, зауыттарға жақын жерлерде сауықтыру жүгірумен айналысудан бас тартқан жөн, дем алу терең емес (беттік) жасау керек. Терең тыныс алу кезінде зиянды және қауіпті заттармен толтырылған ауа өкпе тінін біртіндеп зиянды заттармен ластайды. Біздің ғасырымызда кез келген қалыптасқан экологиялық жүйені жүз жыл бұрын айтудан көп есе жылдам жоюға болады. Атомдық жарылыстар, химиялық зауыттар, қорғасын, мыс өндіру жөніндегі әртүрлі комбинаттар және тиісті табиғат қорғау шараларын сақтамай жұмыс істейтін басқа да бірқатар пайдалы қазбалар қоршаған ортаға тез әсер етуі мүмкін. И.П. Бородин - белгілі орыс ғалымы айтқандай: "Табиғат, Рафаэль картиналары сияқты бірдей уникум оны жою оңай, ал қалпына келтіру мүмкін емес».

ҚР ДСМ ТКҚСҚБК «ҰСО» ШЖҚ РМК
Ақмола облысы бойынша филиалының
Бурабай аудандық бөлімшесінің  маманы
И.М.Джамбутинова

Сурет галереясы